Geologia i geneza powierzchni ziemi

Budowa geologiczna

Rozpatrując budowę geologiczną obszaru gmin należących do Komunalnego Związku Gmin „Dolina Redy i Chylonki” można stwierdzić, że jest ona charakterystyczna dla całego pojezierza pomorskiego. Podłoże stanowią skały krystaliczne zalegające na znacznej głębokości – poniżej 2 000m. Skały te są częścią struktury podobnej do ogromnej misy, zwanej obniżeniem prebałtyckim (depresja prebałtycka). Jest ona bocznym odgałęzieniem niecki brzeżnej występującej wzdłuż wschodniego skrzydła wału pomorsko-kujawskiego. Struktura ta rozciąga się na przestrzeni między tarczą skandynawską (na północy) a strukturami płytowymi wschodniej Europy (płyta rosyjska). Depresje wypełniają utwory młodszych epok geologicznych (paleozoiku i mezozoiku). Najstarsze utwory rozpoznawane wierceniami na terenie dawnego województwa gdańskiego, zaliczane są do okresu sylurskiego (era paleozoiczna). Jest to facja ilasto-marglista przechodząca na wschodzie w węglową (Korczak W., 1974). Skrócony profil stratygraficzny jednego z najgłębszych wierceń, wykonywanego w obrębie Wejherowa jest następujący:

STROP [m] SPĄG [m] WIEK OSADÓW
0 35,0 Czwartorzęd
35,0 117,5 Trzeciorzęd
117,5 323,0 Kreda
323,0 533,8 Jura
533,8 874,5 Trias
874,5 1189,0 Perm
1189,0 1295,8 (i niżej) Sylur

Źródło: Wróbel B., 1993

Dzięki prowadzonym przez szereg lat wierceniom badawczym geologia omawianego obszaru jest dość dobrze poznana. Miąższość utwory górnej kredy wynosi około 100 m i zmniejsza się z południa na północ. Utwory te tworzą głównie piaski glaukonitowe (o zielonkawej barwie) i kwarcowe z domieszką wapienia. W osadach mogą miejscami tkwić okruch bursztynu i konkrecji fosforytowych. Piaski kredowe są doskonałą warstwą wodonośną co sprzyjało wytworzeniu się jednego z głównych zbiorników wód podziemnych o nr 111 (Subniecka Gdańska) położonego na terenie Komunalnego Związku Gmin „Dolina Redy i Chylonki”. Utwory kredowe można spotkać też niekiedy w formie porwaków zalegających wśród osadów polodowcowych. Strop utworów kredy tworzą kampańskie margle ilaste z ławicami margli krzemieniastych lub wapieni.

geologia_i_geneza_powierzchni_ziemi1 geologia_i_geneza_powierzchni_ziemi2
schematyczny przekrój geologiczny przez Pradolinę Redy schematyczny przekrój geologiczny przez Pradolinę Kaszubską

Bezpośrednio na kredzie zalegają morskie osady oligocenu. Są to głównie średnioziarniste, niekiedy zasilone, szarozielone piaski glaukonitowe. Charakterystyczne dla tych osadów jest brak węglanu wapnia, obecności konkrecji fosforytowych i pirytowych oraz okruch bursztynu, który tworzył się w eocenie. Bursztyny te powstały z żywicy sosny (Pinus succinifera) porastającej w tym okresie klifowe brzegi trzeciorzędowego morza. Miąższość oligocenu wynosi zaledwie do kilkunastu metrów. Znacznie bardziej urozmaicona jest kolejna warstwa utworów związana z trzeciorzędem. Leżące na oligocenie lądowo-jeziorne utwory miocenu występują w formacji burowęglowej. Są one zbudowane z naprzemianległych warstw złożonych głównie z takich osadów jak: ilaste i pylaste mułki, laminowane ilastym mułkiem iły, iły piaszczyste, mułki ilaste oraz różnoziarniste i często dobrze przemyte piaski i żwiry kwarcowe (Wróbel B., 1993). W osadach tych znaleźć można pokłady węgla brunatnego, co jest rzeczą charakterystyczną dla miocenu. Pokłady węgla nadają osadom tego okresu zabarwienie szarobrunatne, brunatne lub ciemnobrunatne. Jedynie nieliczne piaski i żwiry mają kolor jasnobeżowy lub jasnopopielaty (Wróbel B., 1993). Miąższość miocenu wynosi średnio od 50 do 150 m i głównie jest ona zależna od stopnia zniszczenia przez przesuwający się po jej powierzchni czwartorzędowy lodowiec. Lodowiec wpłynął również na silne zdeniwelowanie stropu osadów trzeciorzędu. Zarys stropu utworów miocenu znajduje odzwierciedlenie we współczesnej powierzchni ziemi. Odnosi się to zwłaszcza do krawędzi wysoczyzny, gdzie podobnie jak we współczesnej krawędzi, zarysowują się liczne dolinki skierowane ku brzegom morza Bałtyckiego.

Czwartorzęd- efekty zlodowacenia

Tak jak już zostało wspomniane na początku opracowania, na obecną powierzchnię ziemi miały przede wszystkim wpływ procesy zachodzące w okresie czwartorzędu. Osady epoki lodowcowej pokrywają zwartą pokrywą wcześniejsze utwory. Z uwagi na dość znaczne zróżnicowanie terytorialne czwartorzędu, osady te dzieli się na: czwartorzęd obszarów wysoczyznowych (wysoczyzn Pobrzeża i Pojezierza Kaszubskiego oraz na czwartorzęd obszarów nizinnych, to jest Pradoliny Redy-Łeby i Kaszubskiej. W przekrojach geologicznych wysoczyzny zbudowane są zwykle z dwóch warstw gliny zwałowej, oddzielone od siebie osadami złożonymi głównie z różnoziarnistych piasków i żwirów. Licznie występują w nich głazy narzutowe. W pradolinie osad czwartorzędowy został częściowo lub prawie w całości rozmyty w skutek erozyjnej działalności rzecznej. Pozostałe pokryte zostały wtórnymi osadami naniesionymi z obszaru wysoczyzn przez wody rzeczne i opadowe. Ponadto wytworzyły się na nich utwory okresu holoceńskiego. Należą do nich piaski humusowe, torfy, mady i namuły.

Źródło:

  1. Korczak W., „Budowa Geologiczna – Zasoby Surowców Mineralnych” [w]
  2. „Studium Geograficzno-Przyrodniczo-Ekonomicznym Województwa Gdańskiego”, Moniak J., Gdański, 1974
  3. Augustowski B., „Środowisko geograficzne Województwa Gdańskiego w zarysie”, Gdańsk, 1969
  4. Szukalski J., „Środowisko geograficzne trójmiasta”, Gdańsk, 1974
  5. Wróbel B., „Studium hydrogeologiczne Pradoliny Redy w rejonie Wejherowa”, Gdańsk, 1993