Krajobraz i ukształtowanie terenu

krajobraz_i_uksztaltowanie_terenu1 Krajobraz i ukształtowanie terenuRzeźba, ukształtowanie terenu jako zjawisko bardzo złożone powinno być wyrażone różnymi cechami, które dopiero w sumie dają pełny jej obraz. Za ważne elementy rzeźby należy uznać: stosunki wysokościowe wyrażające dynamizm ukształtowania powierzchni, rozpoznawane drogą analizy form pojedynczych oraz ich zespołów, genetyczną interpretację rzeźby oraz określenie jej wieku. Zróżnicowanie ukształtowania powierzchni ziemi przejawia się w sposób najbardziej widoczny w zróżnicowaniu stosunków wysokościowych (hipsometrycznych). Są one bardzo znaczne na obszarze gmin należących do Komunalnego Związku Gmin „Dolina Redy i Chylonki”. Rzeźba całego opisywanego obszaru kształtowała się pod wpływem działalności wielu zupełnie odmiennych czynników morfogenetycznych. Przede wszystkim należą do nich erozyjna działalność lodowca i jego wód roztopowych, pond to: działalność erozyjna i akumulacyjna cieków wodnych, abrazja i akumulacja morska, erozja wywołana ruchem mas powietrza oraz działalność człowieka.

Komunalny Związek Gmin „Doliny Redy i Chylonki” położony jest na styku dwóch większych krajni fizykogeogeograficznych, Pojezierza Kaszubskiego Pobrzeża Kaszubskiego

Pod względem genezy, geologii i morfologii nie ma między nimi znacznych różnic. Poniżej są wymienione formy terenu oraz jednostki geograficzne jakie występuję w ich granicach w obrąbie Związku.

Krainy geograficzne

Pojezierze Kaszubskie

Jest największa krainą geomorfologiczną w Województwie Pomorskim. Wysoczyzna ta rozciąga się od sandrowych równin Borów Tucholskich, na południu, gdzie graniczy z Pojezierzem Starogarskim, do Pradoliny Redy i Łeby na północy. Jest to jedna z bardziej malowniczych krain geograficznych w Polsce. Urozmaicona rzeźba terenu, z pięknymi lasami i położonymi wśród nich jeziorami o różnej wielkości i kształcie, łącznie z bogatą tradycją ludzi zamieszkujących od wieków te tereny sprawiają, że obszar ten zwany jest „Szwajcarią Kaszubską”. Pojezierze Kaszubskie wyróżnia się największym wzniesieniem z całego pasa pojezierzy. Wzniesienie to położone jest wśród moren czołowych Wzgórz Szymbarskich. Jest to Wierzyca o wysokości 329 m n.p.m. Głębokie rozcięcia erozyjne powstałe w skutek działalności wód lodowcowych tworzące rynny, często zajęte przez jeziora rynnowe (np.: jeziora Raduńskie), wpływają na wyjątkowo duże, dochodzące do 170 m wysokości względne.

Północno-wschodnia część Pojezierza Kaszubskiego leży w granicach gmin należących do Związku. W tym niewielkim fragmencie można wyróżnić kilka znaczących jednostek geograficznych: Strefa Krawędziowa (strefa rozcięć erozyjnych) i Moreny Chwaszczyńskie.

Doliny

  • Kaczego Potoku
  • Demptowska (Brama Demptowska)
  • Zagórskiej Strugi
  • Cedronu
  • Bolszewki i Gościecinki

 

Jednostki geograficzne Pojezierza Kaszubskiego

Strefa Krawędziowa Pojezierza Kaszubskiego, rozciąga się pasem o szerokości zmiennej od kilku do kilkunastu kilometrów wzdłuż północnej granicy wysoczyzny na styku z Pobrzeżem Kaszubskim. Powstawanie tego pasa zapoczątkowane zostało zaraz po wycofaniu się z tego obszaru lodowca, około 16 tysięcy lat temu. Wytworzenie się w tym czasie ogromnej formy dolinnej (pradoliny) spowodowało powstanie znacznych deniwelacji między powierzchnią wysoczyzny morenowej, z licznymi bryłami martwego lodu, a dnem ogromnej pradoliny. Wody wypływające z topniejących brył martwego lodu, oraz spływające wody opadowe intensywnie erodowały powierzchnię ziemi, w wyniku której nastąpiło porozcinanie obszarów o rzeźbie młodoglacjalnej głębokimi dolinami o stromych zboczach. Jednocześnie działały tu procesy spłukiwania, spełzywania i osuwania świeżo powstałych stoków o większym nachyleniu. Należy również wspomnieć, że procesy erozji zachodziły w z początku warunkach wiecznej zmarźliny, która utrudniała infiltrowanie wody w głąb poziomu glebowego. Kolejne ocieplenia i ochłodzenia klimatu wraz z procesami im towarzyszącymi sprzyjały rozwojowi rzeźby strefy rozcięć erozyjnych. Około 10 tysięcy lat temu, z początkiem holocenu, znacznie ocieplający się klimat „pociągną” za sobą powstanie dużych, zwartych kompleksów leśnych, które ustabilizowały zbocza i ograniczało spłukiwanie powierzchniowe. Do chwili obecnej typ rzeźby zwany typem wzgórzowych rozcięć nie zmienił się znacznie. Występujące tu deniwelacje terenu dochodzących do 100 m, ze spadkiem od 20 do 50%. Cechą charakterystyczną jest sieć palczasto rozgałęziających się V-kształtnych dolin, z których największe dochodzą do 200 m szerokości. Poprzedzielane są od siebie grzbietami międzydolinnmi oraz ostańcami zdegradowanej erozyjnie wysoczyzny. Zagęszczenie dolinek w obrębie strefy krawędziowej jest bardzo duże i średnio wynosi około 3 km długości dolin na 1 km2, a maksymalnie powyżej 6 km na 1 km2 terenu. Dna dolin większych wypełniają przeważnie osady aluwialne, a w węższych, erozyjnych odcinkach – utwory glacjalne. Istotnym wyróżnikiem dolin strefy krawędziowej jest ich funkcja tranzytowa, polegająca na „linijnym” wynoszeniu materii ku nisko położonym doliną rozcinającym wysoczyzny (np.: Pradolina) oraz ku morzu. Nad rozcięciami erozyjnymi wznoszą się fragmenty moreny dennej, rzadziej czołowej, zbudowane głownie z gliny zwałowej poprzewarstwianej pasiakami. Strefa pagórków, która wyraźnie kontrastuje na tle platformy wysoczyzny położonej nieco na południe oraz na tle płaskiej i szerokiej pradoliny, przypomina obszary podgórskie, zwłaszcza gdy patrzymy na nią z niżej położonych terenów. Takie ukształtowanie terenu skutecznie hamował intensywną urbanizacje idącą w parze z rozwojem aglomeracji miejskich położonych w sąsiedztwie strefy krawędziowej. Uchroniło to przed degradacją rzeźby tego obszaru, sprzyjając powstaniu dużego kompleksu leśnego z przewagą buczyny niżowej. Wyjątkowa rzeźba terenu pokryta malowniczym, mieszanym lasem była podstawą do utworzenia w obrębie strefy krawędziowej, już w roku 1975 roku, Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego.

Moreny Chwaszczyńskie to wyraźny ciąg moren czołowych na wierzchowinie wysoczyzny, który bierze swój początek w okolicach Jeziora Osowskiego w pobliżu Chwaszczyna, a kończy w niedaleko Koleczkowa. Ma on wyraźnie zarysowany kierunek biegnący z północnego-zachodu na południowy-wschód. Część południowo-wschodnia pasma moren Chwaszczyńskich wyróżnia się niewielkim urozmaiceniem rzeźby terenu, ze względu na otaczający go erozyjny charakter pagórków moreny dennej, w skutek czego nie można wyróżnić różnic wysokościowych. Ku północnemu-zachodowi w okolicach Wielkiego Kacka i Wiczlina czołowomorenowy charakter pasma jest dobrze widoczny, dzięki znacznym wysokością względnym i większym rozprzestrzenieniu jednostki geomorfologicznej. Kulminacją moren Chwarzniejskich jest Góra Donas wznosząca się 205,8 m n.p.m., spełniająca również rolę punktu widokowego. Najniższe punkty mieszczą się w granicach: 168,8 m i 160,7m. Wysokości względne w obrębie moren wynoszą około 45 m, a w niektórych przypadkach, zwłaszcza w sąsiedztwie obszarów sandrowych czy nisko położonych niecek wytopiskowych sięgają do 52 m.

Moreny Chwarznieńskie zbudowane są głównie z piasków i żwirów oraz licznych głazów o różnorakich rozmiarach. Są one przewatstwione płatami gliny zwałowej, przykrywającej w niektórych miejscach powierzchnię wzniesień. Powierzchnia chwaszczyńskich moren czołowych pokryta jest w znacznej części przez łąki i pola uprawne, oraz w mniejszym stopniu przez lasy.

Stosunkowo licznie występują tu zagłębienia bezodpływowe, reprezentowane przez niecki typu wytopiskowego, których dna wypełnione są przez utwory torfowe.

Dolina Kaczego Potoku jest niewątpliwie największą doliną erozyjną w granicach Gdyni i jedną większych dolin rozwiniętych na krawędzi wysoczyzny Pojezierza Kaszubskiego ze wszystkich tego typu dolin występujących w obrębie Komunalnego Związku Gmin. Bierze swój początek wśród zagłębień wytopiskowych w okolicach dzielnic gdyńskich Wiczlina i Wielkiego Kacka, kilkanaście kilometrów na zachód od brzegów Zatoki Gdańskiej. Jej szerokość w górnym i środkowym odcinku liczy około 100m. Dopiero w okolicach dzielnicy Mały Kack dolina ta znacząco się rozszerza, gdzie dochodzi do 500 m.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
Fot. Dolina kaczego potoku-widok ogólny

Dolina Kaczego Potoku zagłębia się w powierzchnię wysoczyzny na głębokość 50 – 60 m. A nachylenie jej zboczy mieści się w granicach 27 – 40 stopni. Dno doliny w górnym odcinku ma charakter typowo erozyjny, w dolnym natomiast wypełnione jest utworami naniesionymi tu przez cieki wodne. Dolina uchodzi do Obniżenia Rełowskiego w gdyńskiej dzielnicy Redłowo. Zbocza doliny są porozcinane mniejszymi dolinkami. Są to przeważnie niewielkie „V” kształtne rozcięcia wykorzystywane okresowo przez spływające wody opadowe. Największa z nich dochodzi do Doliny Kaczej w rejonie rezerwatu „Kacze Łęgi”. Jest to dolina, której dnem płynie niewielki ciek wodny – Źródło Marii, biorąca swój początek u Źródła Marii w Wielkim Kacku. Geneza Doliny Kaczego Potoku, jak i większości innych dolin strefy krawędziowej, związana jest z działalnością rzeźbotwórczą wód roztopowych u schyłku plejstocenu, oraz późniejszych i wilgotniejszych epok geologicznych. Obecnie niewielki ciek płynący dnem doliny nie ma istotnego znaczenia rzeźbotwórczego. Dolina, a zwłaszcza jej część przy korycie rzeki Kaczej, tworzy pewnego rodzaju korytarz ekologiczny łączący strefę wysoczyzny z pasem brzegowym zatoki. Jej dolna część jest w znacznej stopniu jest zagospodarowana zabudową dzielnicy mieszkaniową Mały Kack.

Dolina Demptowska (Brama Demptowska) jest wspólnym ujściem trzech, genetycznie podobnych do siebie, dolin erozyjnych biorących swój początek na wysoczyźnie (Doliny Cisowskiej Strugi, Doliny Demptowskiej i Doliny Marszewskiej), mylnie jest w niektórych opracowaniach nazywana Doliną Chylońskiego potoku. Wspólny odcinek ujściowy wytworzył rozległą bramę odpływową o szerokości 620 m, uchodzącą do Pradoliny Kaszubskiej na wysokości Gdyni Cisowej i Chyloni. Same doliny mają płaskie dno o szerokości średnio od 100 do 200 m, a ich krawędzie wznoszą się na wysokość 60 m. W środkowej części jednej z trzech dolin (Doliny Cisowskiego Potoku) znajduje się rezerwat leśny „Cisowa”. U wylotu wspólnej części dolin do pradoliny wytworzył się znacznych rozmiarów stożek napływowy. Znaczna część Doliny Demptowskiej oraz jej część ujściowa zajęta jest przez zabudowę mieszkaniową dzielnic Gdyni: Demptowo, Chylonia i Cisowa. W Dolinie Demptowskiej rozpoczyna się również jedna z głównych tras szybkiego ruchu dla Trójmiasta – Obwodnica Trójmiejska.

Dolina Zagórskiej Strugi jest doliną, której geneza związana jest nie tylko z erozyjną działalnością wód roztopowych, ale również z istniejącą w górnym jej biegu rynną lodowcową. Rynna ta jest przedłużeniem rynny Jeziora Tuchomskiego powstałej na skutek odpływu wód fluwioglacjalnych z pod lodowca. Dopiero po wycofaniu się lodowca i ociepleniu klimatu zaistniały korzystniejsze warunki do rozcinania erozyjnego wysoczyzny i odprowadzania wód opadowych na północ ku pradolinie. Dolina Zagórskiej Strugi silniej zaczyna się wyodrębniać w okolicach płatu sandrowego, który rozciąga się na przedpolu Chwaszczyńskich moren czołowych. Przez znaczną część swojego biegu jest dość wąską doliną płynącą przez leśne tereny Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego. W odległości około 5 km do ujścia, znacznie się rozszerza ościągając szerokość prawie 500 m. Dolina ma w tym miejscu dno płaskie i podmokłe. Ze względu na dużą wartość przyrodniczą i morfologiczną ta część doliny jest częścią planowanego rezerwatu „Dolina Zagórskiej Strugi”. Jednak na znacznej części płaskiego dna doliny położona jest jedna z ładniejszych dzielnic mieszkalnych Rumi – dzielnica Szmelta, której rozwój stanowi pewne zagrożenia dla planowanego rezerwatu.

Tuż przy ujściu doliny do pradoliny wytworzył się ogromnych rozmiarów stożek napływowy, którego znaczną część zajmie obecnie zabudowa Rumi. Wody z terenów doliny odprowadza niewielki ciek zwany Zagórską Strugą lub Zagóżanką.

Dolina Cedronu jest znacznie mniejszą doliną porównując ją z doliną z Kaczego Potoku lub Zagórskiej Strugi. Podobnie, jaki innych dolin również geneza doliny Cedronu związana jest z działalnością erozyjną wód roztopowych i wód opadowych spływających z wysoczyzny Pojezierza Kaszubskiego ku Pradolinie Redy-Łeby. Znajduje ona ujście w pradolinie tworząc stożek napływowy, na którym wybudowało się Wejherowo. Odwadniana jest przez niewielki potok, od którego wzięła się nazwa doliny.

Doliny Bolszewki i Gościecinki są rozległymi dolinami rozpoczynającymi się głęboko na wysoczyźnie Pojezierza Kaszubskiego, w okolicach miejscowości Smażyno i Otażyno. Są to najdłuższe doliny, ze wszystkich położonych na terenie gmin Związku. Doliny Bolszewianki (z lewej strony) łączy się z doliną Gościecinki (z prawej) łączą się w jedną rozległą dolinę na wysokości Gościecina. Uchodzi ona do Pradoliny Redy-Łeby przed miejscowością Bolszewo, tworząc rozległy stożek napływowy łączący się ze stożkiem wytworzonym przez Cedron. W zboczach dolin istnieje dużo mniejszych rozcięć erozyjnych wytworzonych przez niewielkie, często okresowe, potoki.

Pobrzeże Kaszubskie

Południowa granica Pobrzeża Kaszubskiego przebiega wzdłuż pradolin: od zachodu Łeby, Redy-Łeby i południowej odnogi Pojezierza Kaszubskiego. Następnie na południe przebiega u podnóża Pojezierza Kaszubskiego wzdłuż Obniżenia Redłowskiego i dalej terasą nadmorską Oliwsko-Sopocką. Północną i wschodnią granicą Pobrzeża jest brzeg morza i Zatoki Gdańskiej. Porównując Pobrzeże z Pojezierzem Kaszubskie można stwierdzić, że Pobrzeże, pomimo że jest ono powierzchniowo mniejsza, jest bardziej zróżnicowana pod względem występowania na niej dużych jednostek geograficznych. Porozcinane jest ono szerokimi pradolinami (np: Przadolina Redy-Łeby, Pradolina Kaszubska, Pradolina Płutnicy), rynnami i wąwozami, które wyodrębniają poszczególne ostańce wysoczyznowe (np: Kępa Oksywska, Kępa Pucka, Kępa Swarzewska).

Na terenie Komunalnego Związku Gmin „Dolina Redy i Chylonki” położona jest niewielka część Pobrzeża Kaszubskiego, na której można wyodrębnić pięć większe jednostki geograficzne:

  • Pradolina Redy-Łeby
  • Pradolina Kaszubska
  • Obniżenie Redłowskie
  • Kępa Oksywska
  • Kępa Redłowska
  • Kępa Rekowska

 

Jednostki geograficzne Pobrzeża Kaszubskiego

Pradolina Redy-Łeby

Pradolina Redy-Łeby tworzy rozległą formę dolinną, o ciągu równoleżnikowym, wcinającą się głęboko w wysoczyzny morenowe Pojezierza i Pobrzeża Kaszubskiego, w północnej części Województwa Pomorskiego. Morfologicznie można ją podzielić na dwie części rozdzielone szerokim stożkiem napływowym rzeki Łeby, powstałym między miejscowościami Bożepole Wielkie i Strzebielinem. Pierwsza z nich kieruje się na zachód i uchodzi do rozległego obniżenia przylegającego od południa do Jeziora Łebsko (okolice Chabrowa). Odcinek ten, o długości około 55 km i średniej szerokości 3 km odwadniany jest przez jedną z większych rzek przymorza Łebę (Pradolina Rzeki Łeby). W jej centralnej części, na stożku napływowym rzeki Okalicy położone jest miasto Lębork. Wschodnia część Pradoliny Redy-Łeby, ciągnąca się od Strzebielina do Redy-Pieleszewa gdzie przechodzi w Pradoliną Kaszubską. Fragment ten, na którym położona jest większość gmin Komunalnego Związku Gmin „Dolina Redy i Chylonki”, mierzy około 30 km długości, a jego średnia szerokość wynosi 2 km (w najszerszym miejscu w okolicach Jeziora Orle ok. 3 km, najwęższe w okolicach Pieleszewa 1,5 km). Dno Pradoliny jest płaskie z lekkim nachyleniem w kierunku krawędzi. Płynąca dnem Pradoliny, w większości naturalnym korytem, rzeka Reda meandruje rzeźbiąc niewielką dolinkę. Gdzieniegdzie z odciętych meandrów rzeka pozostawiła niewielkie starorzecza. Przy krawędziach Pradoliny wytworzyły się stożki napływowe, które u wylotu większych dolinny rzecznych tworzą formy o znacznych rozmiarach (Stożek napływowy u wylotu Doliny Bolszewki i Gościecinki lub Doliny Cedronu). Na stożkach tych zlokalizowane jest miasto Wejherowo oraz mniejsze miejscowości Bolszewo i Strzebielino (stożek usypany przez Łebę). Obszar Pradoliny od Pieleszewa do Bolszewa jest silnie przekształcona antropogenicznie. Na odcinku od miejscowości Orle do Strzebielina (Łuk Kniewski) powierzchnia pradoliny ma charakter naturalny, z licznymi podmokłymi łąkami i torfowiskami. Obszar ten chroniony jest jako Obszar Chronionego Krajobrazu Pradoliny Redy-Łeby.

Pradolina Redy-Łeby łącznie z Pradoliną Kaszubską (opisaną poniżej) stanowią fragment złożonego systemu, jaki rozwinął się w związku z odwadnianiem plejstoceńskim. Geneza pradolin Pobrzeża Kaszubskiego sięga trzeciorzędu. W okresie tym w miejscach gdzie dziś położone są Pradoliny istniały obniżenia terenu o charakterze dolinnym, zbudowane z osadów mioceńskiech formacji burowęglowej. Nie jest jednak rzeczą do końca zbadaną czy formacje te nie zostały jednak zniwelowane i zrównane z ówczesną powierzchnią ziemi. Istnieje jednak duże prawdopodobieństwo, że wkraczający na ten teren lodowiec zastał tu wyraźne zaklęsłości. W skutek działalności lądolodu zaklęsłości te mogły ulec powiększeniu lub zasypaniu i zmniejszeniu. Wtargnięcie w nie wód roztopowych z pewnością spowodowało ich silną erozję wymywając większą część osadów morenowych i międzymorenowych znacznie je pogłębiając. Erozyjna działalność wgłębna wód zatrzymała się na pierwszym stropie, patrząc od góry, pokładu gliny zwałowej, uważanym za dno danej pradoliny. Do powiększenia i przemodelowania pradolin przyczynił się także lokalne systemy odwodnienia. Wody z terenów południowej Polski płynące Wisłą, która po dokonaniu przełomu pod Fordonem skierował swój nurt na Pobrzeże zastał tam uformowane już doliny wód roztopowych. Zmiana kierunku odwadniania plejstoceńskiego z zachodu na północ pociągnęła za sobą proces sypania stożka napływowego przez rzekę Łebę pod Strzebielinem. W konsekwencji doprowadziło to do przerwania jednolitego przepływu, jaki istniał niegdyś w Pradolinie Redy-Łeby i przesądziło współczesny bieg rzeki Redy. W okresach tych pradoliny wtórnie zostały zasypywane naniesionymi osadami „pradolinnymi” do wysokości zbliżonej do położenia ich współczesnego dna.

Budowa geologiczna Pradolin w osadach kredy i starszych nie różni się od innych jednostek geograficznych ją otaczających. W skład osadów kredy wchodzą między innymi:

  • drobnoziarniste i ilaste piaski kwarcowoglaukonitowe, oraz kruche piaskowce o spoiwie wapiennym (osady z poziomu Cenomanu i Emszeru)
  • mułowce i iłowce z piaskami kwarcowymi (osady z poziomu Turonu)
  • margle poprzedzielane drobnoziarnistymi piaskami (z epoki Seonu – Kampan)

Trzeciorzęd składa się dwóch różnych poziomów stratygraficznych, to jest oligocenu i miocenu. Pierwszy zbudowany jest z osadów facji morskiej w skład, której wchodzą drobnoziarniste, szarozielone piaski kwarcowe z glaukonitem, z przewarstwieniami piasków ilastych i iłów.

W oligocenie, o mniejszej miąższości w porównaniu do miocenu, występują konkrecjie fosforytowe. Charaktereystyczną cechą dla miocenu jest obecność w nim lignitu i drobnych pokładów węgla brunatnego, a ponad to jego zabarwienie pyłem węglowym na kolor szarobrunatny lub ciemnobrunatny.

Zgodnie z biegiem Pradoliny Redy pod jej dnem ciągnie się kopalna rynna, która pogłębiona i zasypana w skutek działalności wód roztopowych, wcina się głęboko (do 141 m pod poziomem morza) w osady miocenu (zobacz przekroje geologiczne). Wypełniona jest ona głównie osadami piasków fluwioglacjalnych.

W osadach czwartorzędowych widać największą różnicę w budowie geologicznej między wysoczyznami a nizinami pradolin. W Pradolinie Redy-Łeby oraz w Pradolinie Kaszubskiej czwartorzęd został częściowo lub w całości erozyjnie zmyty, a następnie zastąpiony przez osady wtórne, naniesione podczas procesów związanych z ostatnim odwadnianiem plejstoceńskim. Osady morenowe i międzymorenowe są tu rozmyte zupełnie lub silnie zredukowane do postaci szczątkowej. Naniesione osady wtórne zalegają bezpośrednio na trzeciorzędzie. Osady te, zwane pradolinnymi, są zbudowane głównie z dobrze przemytych i piasków, piasków żwirowych i żwirów, które przechodzą ku powierzchni w piaski tarasów akumulacyjnych i stożków napływowych. W centralnych partiach pradolin osady te ustępują osadom holoceńskim. W epoce holoceńskiej osady starszych epok zasypywane zostawały przez mady w trakcie okresowych wlewów rzek płynących ich dnem. Holocen sprzyjał też tworzeniu się w dnie Pradoliny osadów pochodzenia organicznego: torfów, których miąższość sięga w niektórych miejscach do kilkudziesięciu metrów oraz margli łąkowych i kredy jeziornej (okolice Jeziora Orle).

Budowa geologiczna pradoliny, w której przeważają piaski i żwiry sprzyja gromadzeniu się w nich wód gruntowych. W pradolinnej warstwie wodonośnej Pradoliny Redy i Pradoliny Kaszubskiej utworzył się jeden z najzasobniejszych zbiorników wód podziemnych w kraju – GZWP nr 110.

Pradolina Kaszubska – Pradolina Kaszubska zwana także Meandrem Kaszubskim, tworzy ujściowy odcinek Pradoliny Redy-Łeby. Rozdzielając się na dwa ramiona okala wysoczyznę Kępy Oksywskiej i uchodzi do Zatoki Puckiej. Pradolina ta łącznie z Pradoliną Płutnicy, obniżeniem Redłowskim i obniżeniem Terasy Nadmorskiej Oliwsko-Sopockiej była częścią jednolitego systemu odwodnień, o układzie południkowym, rozerwanego i zatopionego przez transgresję i abrazję morską.

krajobraz_i_uksztaltowanie_terenu3

Fot. Północne ramię Pradoliny Kaszubskiej-widok z Kępy Puckiej

 

Północne ramie o długość około 10 km, mierząc od ujścia Pradoliny Redy (Reda-Pieleszewo), jest znacznie szersza od ramienia południowego (około 5 km). Płaskie rozległe dno północnej części Pradoliny Kaszubskiej pokrywają podmokłe łąki wytworzone na torfach niskich. Obszar ten zwany Moście Błota, charakteryzuje się gęstą siecią rowów melioracyjnych. Główne cieki wodne przepływające przez Moście Błota to Reda, odchodzący od niej Kanał Łyski oraz wspólne koryto Kanału Leniwego i Zagórskiej Strugi. W południowej części ramienia poprowadzony jest Kanał ściekowy z oczyszczalni ścieków w Dębogórzu, który zajmuje stare koryto Zagórskiej Strugi. Odcinek brzegowy Północnej części Pradoliny objęty jest ochroną krajobrazową jako Nadmorski Park Krajobrazowy. Znajdują się tu również dwa rezerwaty Przyrody: Beka i Mechlińskie Łąki, chroniące środowisko słonawych łąk nadmorskich płaskiego brzegu. Pomiędzy rezerwatami położone jest rekultywowane składowisko żużlu i popiołu należące do Elektrociepłowni z Gdyni. Sąsiedztwo Zatoki Puckiej sprzyja rozwojowi turystyki i uprawianiu sportów wodnych, co szczególnie dobrze widać w miejscowościach Rewa i Mechelinki.

Południowe ramie Pradoliny Kaszubskiej, o długości około 16 km (mierząc od Pieleszewa do Zatoki) i średniej szerokości 2,5 km, jest silnie przekształcone antropogenicznie. Rozwinęły się tu duże ośrodki miejsko-przemysłowe: Gdynia Rumia i Reda, zajmujące niemal cały obszar tej części Meandru Kaszubskiego. Największe przekształcenia miały miejsce w dwudziestoleciu między wojennym związane były z budową portu gdyńskiego. W okresie tym w ujściowym odcinku wybudowane zostały kanały portowe sięgające do 3 km w głąb Pradoliny. Podczas prac kopania kanałów portu przeniesione zostało tysiące ton ziemi, która składowana była wokół nowo powstających kanałów. W skutek tego, pierwotnie występujące tu torfy niskie zasypane zostały piaskami, a poziom terenu w niektórych miejscach podniósł się o kilka metrów. Przez południowy brzeg Pradoliny przebiega główny szlak komunikacyjny łączący Trójmiasto ze Szczecinem, oraz trakt kolejowy. Krajobraz zbliżony do pierwotnie tu występującego, w tej części Pradoliny Kaszubskiej, zachowała się tylko na granicy Gdyni i Rumi, oraz na wschód od Redy. Obszar ten odwadniany jest przez Zagórską Strugę, Potok Cisowski, Kanał Leniwy, oraz Potok Chyloński (Chylonkę) uchodzącą do kanałów portowych.

Geneza Pradoliny Kaszubskiej podobnie jak Pradoliny Redy-Łeby związana jest głównie z działalnością lądolodu i wód roztopowych. Jednak w przeciwieństwie do Pradoliny Redy-Łeby utworzona została przez system odwodnień plejstoceńskich o kierunku południkowym. Jej budowa geologiczna nie różnie się też znacząco od budowy Pradoliny Redy-Łeby. Łącznie z nią tworzy również Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 110, na którym zlokalizowane są dwa ujęcia wód podziemnych (Reda II i Rumia-Janowo) dostarczających wody pitnej dla Gdyni, Rumi i Redy.

Obniżenie Rdłowskie – Obniżenie Redłowskie jest podłużną doliną o długości około 4 km i szerokości od 400 m, w rejonie Wzgórza św. Maksymiliana do od. 1300 m w Orłowie, położoną między wysoczyzną Pojezierza Kaszubskiego i Kępą Redłowską. Od północy połączone jest z Meandrem Kaszubskim a od południa przechodzi w obniżenie terasy nadmorskiej Oliwsko-Sopockiej. Dno tego Obniżenia położone jest wyżej w stosunku do dna Pradoliny Kaszubskiej (30-40 m n.p.m.). Przed rozbudową miasta Gdyni pas Obniżenia Redłowskiego wykorzystywany był rolniczo, obecnie ze względu na dogodne warunki fizjograficzna obszar ten prawie w całości został zabudowany. Niewielki, i znacznie przekształcone, pozostałości dawnych struktur przyrodniczych stanowią tu jedynie ciągi ekosystemów wzdłuż Kaczego Potoku i Kolibianki, w południowej części Obniżenia.

Kępa Oksywska – Jest fragmentem wysoczyzny polodowcowej o charakterze wyspy wysoczyznowej otoczonej obniżeniem Pradoliny Kaszubskiego. Jej morfologia jest znacznie mniej zróżnicowana od sąsiadującej z nią Kępy Redłowskiej. Wierzchowina Kępy Oksywskiej to lekko sfalowana powierzchnia, która przechodzi w wystromione, opadające ku Pradolinie. Na styku z brzegiem morskim Kępa zakończona jest klifem, który w większości jest klifem martwym, z niewielkimi rozcięciami erozyjnymi. Tylko w okolicach miejscowości Mechelinki oraz osiedla Babie Doły widoczna jest wyraźna abrazja morska i cofanie się brzegu. Obszar Kępy Oksywskiej w większości jest użytkowany rolniczo, część południowo-zachodnich zboczy Kępy zajęta jest przez tereny leśne. Południowe zbocza występuje intensywne zagospodarowanie miejskie, o przewadze funkcji mieszkaniowej (dzielnice Gdyni: Oksywie, Obłuże, Pogórze). Ponad to na terenie Kępy znajdują się miejscowości: Kosakowo, Pierwoszyno, Mosty, Dębogórze, Suchy Dwór.

Kępa Redłowska – Podobnie jak Kępa Oksywska jest wyspą wysoczyznową, oddzieloną od wysoczyzny Pojezierza Kaszubskiego Obniżeniem Redłowskim. Zajmuje ona jednak znacznie mniejszy obszar a powierzchnia jej jest silniej porozcinana dolinami przypominającymi wąwozy. Powoduje to duże zróżnicowanie ukształtowania terenu. Największe wzniesienie wynosi 90 m n.p.m. Malowniczy charakter Kępy doceniony został już przed wojną, kiedy to 29 lipca 1938 roku utworzono na znacznej jej części, jeden z pierwszych w Polsce rezerwat przyrody („Rezerwat Kępy Redłowskiej”). Wizytówką Kępy Redłowskiej jest rozciągający się na długości 650 m Klif Orłowski, który jest doskonałym przykładem abrazyjnej działalności fal morskich na wybrzeżu klifowym. Idąc brzegiem morza można natknąć się na szerokie piaszczyste plaże poprzedzające klif martwy, nieaktywny, lub wąski kamienisty brzeg u podnóża aktywnych części klifu. Średnie tępo cofania się klifu aktywnego, w skutek działalności fal morskich wynosi 1 metr na rok. W ścianie klifu można zaobserwować występowanie utworów gliniastych, piasków, mułów i żwirów. W niektórych miejscach występują przewarstwienia węgla brunatnego, który wraz z szarymi piaskami i czarnymi mułami reprezentują osady późnego trzeciorzędu.

W zachodniej części Kępy znajduje się zabudowa miejska gdyńskiej dzielnicy Redłowo.

Kępa Rekowska – To niewielki fragment wysoczyzny oddzielony od Kępy Puckiej głęboką doliną erozyjną rzeki Gizdepki i przylegający do północnego ramienia Pradoliny Kaszubskiej. Pod względem morfologicznym nie różni się niczym szczególnym od pozostałych wysoczyzn morenowych. Charakterystyczne południowe ściany Kępy, gdzieniegdzie porozcinane dolinkami, stromo opadają do dna Pradoliny.