Czym są obszary chronione?
Człowiek zbudował swoją cywilizację wykorzystując to co zaoferowała mu natura. Jest to oczywiste, tak samo jak oczywisty jest fakt, że rabunkowa w stosunku do środowiska działalność człowieka doprowadziła do zniszczenia niektórych ekosystemów i nieodwracalnego przekształcenia tych, które ocalały.
W epokach prehistorycznych oddziaływanie ludów pierwotnych na środowisko było znikome. Grupy ludzi wędrowały z jednego regionu w drugi, polując i zbierając pożywienie. Z czasem, gdy tryb życia pierwszych społeczności zmieniał się z wędrownego na osiadły, przekształcenie środowiska związane było głównie z tworzeniem pól uprawnych. Obszary zajmowane pod uprawy zajmowały stosunkowo niewielkie powierzchnie skumulowane w dolinach rzek i potoków. Już wtedy człowiek wydzielał odmienne obszary, miejsca i twory przyrody, które objęte były pewną formą ochrony. Były to głównie obiekty ważne dla kultów religijnych pierwszych cywilizacji (święte gaje, monumentalne głazy, drzewa i zwierzęta).
Wraz ze wzrostem liczby ludności i powiększającym się zapotrzebowaniem na pożywienie zasiedlane zostawały nowe środowiska. Rozwój cywilizacyjny i zmiany religii położyły kres prastarym świętym gajom i czczonym w nich drzewom. Z biegiem stuleci bezwzględnie karczowano i wypalano bezkresne niegdyś puszcze, a w ich miejsce powstawały pola i pastwiska. Prymitywna gospodarka rolna prowadziła do erozji i wyjaławiania gleb. Takie tereny z czasem były opuszczane, a w poszukiwaniu żyznych ziem człowiek wycinał kolejne połacie lasu. Do końca XIX wieku środowisko naturalne zostało przekształcone na ogromnych obszarach. Niemal całkowicie zniknęły wielkie puszcze, a porzucone pola zamieniały się w stepy lub jałowe bory. Ograniczenie powierzchni dziewiczych środowisk, spotęgowane polowaniami i kłusownictwem przyczyniło się do bezpowrotnego wygięcia wielu gatunków zwierząt, a istnienie innych zostało poważnie zagrożone. W celu zachowania cennych gatunków roślin i zwierząt już w średniowieczu wielu Polskich książąt i królów wprowadziło zasady ich ochrony. Wyznaczane były fragmenty wielkich puszczy, w których polować, na takie zwierzęta jak Tury i Żubry, wolno było tylko królom. Aby zapobiec bezpowrotnej stracie zwierzyny organizowane było coroczne liczenie stad, powoływana była specjalna służba opiekująca się nimi, a za kłusownictwo przewidziane były wysokie kary. Zabiegi te nie uchroniły jednak przed zagładą potężnego Tura, a niewielkie stada Żubrów przetrwały tylko na jednym stanowisku w Europie – w Puszczy Białowieskiej. Fakt występowania Żubra, oraz ostatnie miejsce w Europie gdzie w stanie niemal nienaruszonym zachowały się zespoły leśne właściwe dla pierwotnej puszczy, uświadomiły ludziom wagę tego środowiska.
Parki Narodowe
Stworzyło to podwaliny do objęcia puszczy ochroną. 29 grudnia 1921 roku na terenie puszczy stworzono specjalne leśnictwo „Rezerwat” , które jedenaście lat później (17 sierpnia 1932 r.) przekształcono w pierwszy polski Park Narodowy. Podobnie działo się w różnych miejscach świata. Historia Parków Narodowych na świecie rozpoczyna się od utworzenia w 1872 roku Parku Narodowego Yellowstone w Stanach Zjednoczonych położonego w obrębie trzech stanów (Wyoming, Montana, Idaho) na powierzchni 898 tys. ha., dawniej świętego miejsca Indian. W Polsce początek dała wspomniana już wcześniej Puszcza Białowieska o łącznej powierzchni 10 502 ha, z czego około 85% jest pod ścisłą ochroną (w 1977 uznany przez UNESCO za rezerwat biosfery; wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Przyrody UNESCO, oraz uhonorowany Dyplomem Europy). Obecnie w Polsce istnieją 23 Parki Narodowe (około. 1% powierzchni kraju), z czego w Województwie Pomorskim dwa: Słowiński Park Narodowy i Park Narodowy Borów Tucholskich. Pierwszy z nich utworzony został 1 stycznia 1967, jako jedenasty Park Narodowy w kraju. Zajmuje powierzchnię 18 619 ha z czego 10 000 ha stanowią wody śródlądowe dwóch przybrzeżnych jezior Łebsko i Gardno. Wyjątkowa i zróżnicowana szata roślinna oraz bogata awifauna została wpisana do Sieci Światowej Rezerwatów Biosfery UNESCO w 1977 roku. Park Narodowy Borów Tucholskich jest jednym z młodszych w Polsce. Powołany został w 1998 roku na powierzchni 4 798 ha i obejmuje północno-wschodnią część Borów Tucholskich, która uważane są za najmniej zmienione. Z czasem ludzie zaczęli dostrzegać piękno i wartość dzikiej przyrody, jej zalety estetyczne jak i fakt, iż można tam odpocząć oraz odnowić siły fizyczne i psychiczne. W latach przedwojennych zaczęły powstawać mniejsze od Parków Narodowych Rezerwaty Przyrody. Jednym z nich był powstały w Gdyni w roku 1938 „Rezerwat Kępy Redłowskiej”. Obecnie w województwie pomorskim utworzonych jest 111 Rezerwatów Przyrody zajmujących około 0,3% powierzchni województwa.
Dziś obszary ochronione określa ustawa o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 roku. Według niej oprócz Parków Narodowych i Rezerwatów formami ochrony są Parki Krajobrazowe, Obszary Chronionego Krajobrazy, Użytki Ekologiczne, Stanowiska Dokumentacyjne, Zespoły Przyrodniczo-Krajobrazowe oraz Korytarze Ekologiczne będące częścią sieci obszarów Natura 2000. Tworzenie obszarów gdzie ingerencja człowieka w środowisko przyrodnicze jest ograniczona stwarza szansę na zachowanie dla przyszłych pokoleń tych nielicznych już fragmentów pięknej i dzikiej przyrody.
Obszary chronione w granicach Komunalnego Związku Gmin
Zgodnie z przywołanym wcześniej podziałem wprowadzonym przez ustawę o ochronie przyrody, na terenie Komunalnego Związku Gmin „Dolina Redy i Chylonki” możemy znaleźć pięć rodzajów obszarów w których chronione są bogactwa i formy przyrody. Zarówno ich wielkość jak i zakres ochrony jest różny. Z Komunalnym Związkiem Gmin „Dolina Redy i Chylonki” związanych jest pięć z siedmiu typów form mających na celu ochronę przyrody i krajobrazu, ujętych we wspomnianej wcześniej ustawie o ochronie przyrody.
Należy do nich dziewięć rezerwatów przyrody :
- Zajęcze Wzgórze
- Kacze Łęgi
- Kępa Redłowska
- Cisowa
- Mechelińskie Łąki
- Gałężna Góra
- Lewice
- Pełcznica
- Beka (w bezpośrednim sąsiedztwie granic Związku)
Są to rezerwaty o charakterze leśnym, krajobrazowym, torfowiskowym, florystycznym i faunistycznym. Zajmują one niewielkie powierzchnie. Zdecydowanie większy obszar zajmują kolejne formy ochrony, a mianowicie Parki Krajobrazowe oraz Obszary Chronionego Krajobrazu, które obejmują duże kompleksy leśne lub cenne przyrodniczo brzegi morskie i podmokłe formy dolinne. Parki krajobrazowe reprezentowane są przez: Trójmiejski Park Krajobrazowy i Nadmorski Park Krajobrazowy. Częściowa granicach Komunalnego Związku Gmin „Dolina Redy i Chylonki” położone są dwa Obszary Chronionego Krajobrazu: Puszcza Darżlubska oraz Pradolina Redy-Łeby.
Znacznie mniejsze i mniej rygorystyczne pod względem zakazów są inne, stosunkowo nowe formy ochrony przyrody. Są to Użytki ekologiczne, których na omawianym obszarze jest 13 oraz dwa Stanowiska dokumentacji przyrodniczej: stara żwirownia w miejscowości Kazimierz i część Klifu Oksywskiego.
Źródła:
- Jankowska Z., 2000, Ochrona przyrody w województwie pomorskim – informator
- Regionalne centrum Edukacji Ekologicznej, Gdańsk.
- Kostarczyk A., Przewoźniak M., (red.), 2002, Diagnoza stanu i koncepcja ochrony środowiska przyrodniczo-kulturowego w województwie pomorskim, Materiały do Monografii Przyrodniczej Regionu Gdańskiego, t. VIII, Gdańsk.
- Ustawa o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 roku (Dz. U. nr 92, poz. 880)