Użytki ekologiczne

Użytki ekologiczne są doskonałą formą ochrony wartościowych obszarów i obiektów przyrody o dużym znaczeniu dla zachowania bioróżnorodności, na szczeblu gminnym i powiatowym. Pierwszy raz pojęcie użytku ekologicznego wprowadziła do nomenklatury polskiej ustawa „o ochronie przyrody” z października 1991 r. Zgodnie z art. 42, ustawy „o ochronie przyrody” z 16 kwietnia 2004 roku (Dz.U. Nr 92, poz. 880):

„Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej – naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania”.

Często są to niepozornie wyglądające nieużytki łąkowe, małe bagienka lub stawy, które tworzą niewielkie „wysepki” pozwalające na spokojny rozwój i egzystencję licznych, przeważnie rzadkich roślin i zwierząt. Użytki ekologiczne stanowią dobre miejsce do prowadzenia badań i obserwacji przyrodniczych. Są także doskonałym terenem dla prowadzenia edukacji ekologicznej. Można tu obserwować liczne gatunki ptaków, prowadzić nieskomplikowane dzienniki liczebności oraz różnorodności gadów, płazów lub owadów.

Według art. 44 ustawy z 2004 roku za ustanowienie użytku ekologicznego, podobnie jak pomnika przyrody lub zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, odpowiedzialny jest wojewoda uchwalając stosowne rozporządzenie lub też rada gminy, wydająca odpowiednią uchwałę. W stosunku do użytków ekologicznych stosowane są liczne zakazy (art. 45 w.w. ustawy). Są one podobne jak i stosunku do pomnika przyrody.

W obydwu przypadkach zakazuje się:

  1. niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu lub obszaru;
  2. wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym lub przeciwpowodziowym albo budową, odbudową, utrzymywaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych;
  3. uszkadzania i zanieczyszczania gleby;
  4. dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej;
  5. likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych;
  6. wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia użytkowanych gruntów rolnych;
  7. zmiany sposobu użytkowania ziemi;
  8. wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu;
  9. umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia nor, legowisk zwierzęcych oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką;
  10. zbioru, niszczenia, uszkadzania roślin i grzybów na obszarach użytków ekologicznych, utworzonych w celu ochrony stanowisk, siedlisk lub ostoi roślin i grzybów chronionych;
  11. umieszczania tablic reklamowych.

Zakazów tych nie stosuje się gdy prace wykonywane są dla potrzeb badań naukowych, w celach obronności kraju, likwidacji niespodziewanych zagrożeń ludności. Ponadto nie obowiązują one celach realizacji inwestycji społecznych po uzgodnieniu z odpowiednim organem powołującym daną formę ochrony przyrody (art. 42 pkt.2).

Wg Centralnego Rejestru Form Ochrony Przyrody na terenie województwa pomorskiego utworzonych jest 796 użytków ekologicznych (stan na dzień 22.07.2021 r.). W granicach Komunalnego Związku Gmin „Dolina Redy i Chylonki” znajduje się ich dwadzieścia dziewięć. Obejmują m.in.: torfowiska, łąki, zbiorowiska wodno-szuwarowe, zbiorowisko łąkowo-torfowe, jeziora, oczko wodne i krajobraz z ekosystemami rozcięcia erozyjnego.

Najwięcej użytków ekologicznych znajdziemy w gminie Wejherowo, jest ich dwanaście. Siedem użytków położonych jest w granicach administracyjnych Gdyni, cztery w Sopocie, trzy w gminie Szemud, po jednym na Wejherowie, na granicy Gdyni i Sopotu oraz na granicy Redy i Wejherowa. Są to:

  • Leśne Bagno (Gdynia)
  • Bazyliowa Łąka (Gdynia)
  • Długa Łąka (Gdynia)
  • Staw na Dąbrowie (Gdynia)
  • Turzycowe Błoto (Gdynia)
  • Torfowy Moczar (Gdynia)
  • Jezioro Kackie (Gdynia)
  • Jar Swelini (Gdynia, Sopot)
  • Wąwozy Grodowe (Sopot)
  • Kokoryczowe Zbocze (Sopot)
  • Cisowe Zbocze (Sopot)
  • Konwaliowe Wzgórze (Sopot)
  • Nanicka Łąka (Wejherowo,Reda)
  • Nanicki Szuwar (Wejherowo)
  • Migowa Łąka (gm. Wejherowo)
  • Żabno (gm. Wejherowo)
  • Miętowe Bagienko (gm. Wejherowo)
  • Wyspowska Łąka (gm. Wejherowo)
  • Szuwary Jeziora Wyspowskiego (gm. Wejherowo)
  • Nowiński Moczar (gm. Wejherowo)
  • Borowe Oczko (gm. Wejherowo)
  • Sopieszyńska Młaka (gm. Wejherowo)
  • Łąka nad Zagórską Strugą (gm. Wejherowo)
  • Migowe Wzgórza (gm. Wejherowo)
  • Kępiński Moczar (gm. Wejherowo)
  • Pryśniewska Łąka (gm. Wejherowo)
  • Śmieszka w Bojanie (gm. Szemud)
  • Okuniewskie Łąki (gm. Szemud)
  • Okoniewko (gm. Szemud)

Źródło: Ustawa o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 roku (Dz. U. nr 92, poz. 880)