15 marca, już od 41 lat, znany jest na świecie jako dzień, który przypomina nam, że wszyscy jesteśmy konsumentami i jako konsumenci mamy prawa, ale również związane z nimi obowiązki. W 1983 r. międzynarodowa organizacja związków konsumenckich – Consumers International, ogłosiła ten dzień Światowym Dniem Praw Konsumenta. W Polsce obchodzony jest oficjalnie dopiero od 2000 roku, kiedy to instytucje państwowe oraz organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną praw konsumenckich włączyły się do wydarzeń promujących świadome zakupy.
PRAWA I OBOWIĄZKI KONSUMENTÓW
15 marca stanowi rocznicę wystąpienia Prezydenta Stanów Zjednoczonych, Johna F. Kennedy’ego, który w 1962 roku, przed Kongresem, wypowiedział słynne już słowa: „Wszyscy, z definicji, jesteśmy konsumentami”. Zaprezentował wtedy projekt ustawy o prawach konsumentów (Kennedy’s Bill of Rights) zawierający cztery podstawowe prawa do:
- Informacji
- Bezpieczeństwa
- wyboru produktów i usług
- wyrażania opinii
Z czasem do tych czterech filarów dołączono kolejne punkty, w tym prawo do:
- zaspokajania podstawowych potrzeb
- dochodzenia roszczeń
- edukacji
- zdrowego środowiska
Konsumenci i ich potrzeby to podstawa rozwoju gospodarki, jednak nasze prawa często są marginalizowane. Jednostka w starciu z przedsiębiorcą ma mniejsze szanse na skuteczne dochodzenie swoich roszczeń.
Dzień Konsumenta to okazja by przypomnieć, że wszyscy kupujemy produkty, zawieramy umowy i korzystamy z szeregu innych usług. To czas, aby skupić uwagę na ochronie klientów przed nieuczciwymi praktykami, promować edukację konsumencką i podkreślać znaczenie zrównoważonego podejścia do tego tematu. Warto zatem pamiętać, że jako klienci mamy swoje prawa, ale także pewne zobowiązania.
ŚWIATOWY DZIEŃ KONSUMENTA A EKOLOGIA:
Już w latach 80 tych XX wieku, ówczesny prezydent organizacji Consumers International, Anwar Fazal, wyznaczył 5 najważniejszych obowiązków w tym zakresie: krytyczną świadomość konsumencką, działanie, społeczną i ekologiczną odpowiedzialność oraz solidarność.
Jednym z kluczowych elementów obchodów Światowego Dnia Konsumenta jest edukacja. Powinniśmy być świadomi swoich praw, a także rozumieć, jakie są skutki ich wyborów. Współczesna konsumpcja nie ogranicza się już tylko do zdobywania produktów czy usług, ale staje się również wyrazem naszych wartości i podejścia do kwestii społecznych i środowiskowych. Robiąc zakupy, możemy wpływać na procesy produkcyjne, zużycie zasobów naturalnych oraz emisję zanieczyszczeń. Świadome i odpowiedzialne zakupy to nie tylko oszczędność pieniędzy, ale przede wszystkim droga do ochrony środowiska.
Co zatem warto zrobić, by stać się świadomym konsumentem:
- planuj zakupy – rób listę, która pozwoli ograniczyć niepotrzebne wydatki
- zwracaj uwagę na etykiety i certyfikaty, wybieraj produkty o niskim śladzie węglowym
- nie daj się nabrać reklamom, promocjom, wyprzedażom
- noś własną torbę na zakupy
- kupuj tylko tyle ile rzeczywiście potrzebujesz,
- nie marnuj żywności, sprawdzaj datę ważności produktów
- staraj się kupować przedmioty bez zbędnych opakowań (np. warzywa czy owoce) lub produkty wielokrotnego użytku
- kupuj rzeczy używane – sprawdź czy można pozyskać dany produkt z drugiego obiegu
- segreguj odpady
INSTYTUCJE WPIERAJĄCE PRAWA KONSMUNETÓW:
W dochodzeniu praw pomaga wiele instytucji i organizacji na terenie całego kraju, takie jak:
- Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – pomoc w zakresie zasad i praw obowiązujących w Polsce w relacji konsument – przedsiębiorca,
- Urząd Ochrony Danych Osobowych – Informacje w zakresie ochrony danych osobowych i prywatności,
- Centrum Informacji Konsumenckiej Urzędu Komunikacji Elektronicznej – Prawa i obowiązki konsumenta na rynku usług telekomunikacyjnych i pocztowych,
- Europejskie Centrum Konsumenckie – Pomoc i porady w zakresie praw konsumenta podczas podróżyna terenie Europy, w tym:UE, Norwegii, Islandii i Wielkiej Brytanii,
- Komisja Nadzoru Finansowegooraz Rzecznik Finansowy – Informacje na temat ubezpieczycieli i banków oraz gdzie szukać pomocy w przypadku sporu z instytucją finansową,
- Urząd Transportu Kolejowego – Informacje i prawa związane z podróżowaniem koleją
- Rzecznik Praw Pasażerów Urząd Lotnictwa Cywilnego: – Prawa pasażerów przewoźników lotniczych,
- Urząd Regulacji Energetyki – Informacje dla odbiorców energii i paliw,
Porad z zakresu ochrony praw konsumenta udzielają rzecznicy konsumentów:
- Dane kontaktowe do rzeczników w Twoim mieście lub województwie znajdziesz w wyszukiwarce na stronie: UOKiK – Konsumenci – Instytucje Konsumenckie – Rzecznicy konsumentów
- Zgłaszanie stron internetowych służących do wyłudzeń danych i środków finansowych i oszustw komputerowych: CERT.PL NASK
Źródła:
- https://www.federacja-konsumentow.org.pl/
- https://uokik.gov.pl/
- https://www.uke.gov.pl/blog/swiatowy-dzien-konsumenta-jakie-mamy-prawa-i-obowiazki-jako-konsument,74.html
- https://www.gov.pl/web/rodzina/swiatowy-dzien-konsumenta-zadbaj-o-swoje-bezpieczenstwo-w-sieci
- https://www.ekokalendarz.pl/dzien-praw-konsumenta/
_____
Razem Chronimy Środowisko
