Odpady niebezpieczne – co to takiego?
Są to odpady stanowiące szczególne zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt oraz środowiska naturalnego. Ich unieszkodliwianie odbywać się może jedynie w specjalnie do tego przystosowanych zakładach oraz pod restrykcyjną kontrolą. Odpady niebezpieczne kojarzone są głównie z przemysłem, jednak i gospodarstwa domowe są źródłem ich wytwarzania.
Poniższa lista zawiera najczęściej spotykane odpady niebezpieczne, z którymi mamy do czynienia w życiu codziennym, a ich wyrzucanie razem z odpadami komunalnymi jest niedozwolone:
– zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny /RTV i AGD/
– resztki farb, lakierów, klejów, żywic, środki do konserwacji i ochrony drewna
– rozpuszczalniki, środki czyszczące, substancje do wywabiania plam
– aerozole, pozostałości po domowych środkach do dezynfekcji i dezynsekcji
– środki ochrony roślin
– odpady zawierające rtęć, np. świetlówki (uwaga! tradycyjne żarówki nie są odpadem niebezpiecznym), termometry, przełączniki
– baterie i akumulatory
– zużyte kartridże i tonery
– przepracowane oleje
– przeterminowane lub tylko częściowo wykorzystane leki, bez opakowań handlowych i ulotek
ZSEE – zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny
Elektroodpady, czyli Zużyty Sprzęt Elektryczni i Elektroniczny (ZSEE), to zużyte lub zepsute urządzenia, których prawidłowe działanie jest uzależnione od prądu elektrycznego, baterii lub od obecności pól elektromagnetycznych. Wg. ustawy o odpadach, klasyfikowane są one jako odpady niebezpieczne i oznaczone symbolem przekreślonego kosza na śmieci.
Elektrośmieci zawierają wiele szkodliwych substancji, zatem zmieszane z innymi odpadami na składowisku czy porzucone na dzikich wysypiskach, niszczejąc uwalniają toksyczne związki do gleby, a następnie do wód i łańcuchów pokarmowych organizmów żywych.
Lista niektórych substancji niebezpiecznych pochodzących z ZSEE, ich źródła oraz wpływ na zdrowie:
♦ rtęć – świetlówki; zaburzenia koordynacji ruchowej, zaburzenia wzroku i słuchu, konwulsje i drgawki, paraliż, wady rozwojowe, poronienia, śmierć.
♦ związki bromu – stosowane w komputerach; zaburzenia równowagi we krwi, nudności, zawroty głowy. wymioty, porażenia śpiączka, problemy neurologiczne.
♦ PCB (polichlorowane bifenyle) – chłodziwo, smary, izolacje; uszkodzenia układu pokarmowego, wątroby i innych narządów wewnętrznych, układu wydzielania wewnętrznego, zaburzenia rozwojowe oraz układu odpornościowego.
♦ azbest – materiał izolacyjny; cienkie włókna azbestu przenikają z wdychanym powietrzem do płuc wbijając się w ich ścianki i powodując powstawanie nowotworów.
Więcej o ZSEE, z prawnego punktu widzenia, można znaleźć na stronie Głównego Inspektoratu Ochrony środowiska.
Baterie i akumulatory
Zużyte akumulatory oraz baterie należą do odpadów niebezpiecznych, w związku z czym nie mogą trafiać na składowisko odpadów. Ich obecność w mieszaninie odpadów powoduje wprowadzenie do środowiska przyrodniczego niebezpiecznych metali ciężkich. Obecne technologie pozwalają nie tylko na bezpieczną utylizację baterii i akumulatorów, ale też odzysku wielu z substancji wchodzących w ich skład. Tak jak i ZSSE, baterie i akumulatory oznaczone są symbolem przekreślonego pojemnika na śmieci, często wraz z symbolem zawartego w nich metalu ciężkiego (ołów – Pb, kadm – Cd, rtęć – Hg, nikiel – Ni, lit – Li).
Zużyte baterie i akumulatory można nieodpłatnie przekazać do Punktów Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych oraz w wielu placówkach na terenie Związku (lista punktów). Ponadto możliwe jest ich oddanie w wielu sklepach prowadzących sprzedaż sprzętów elektrycznych i elektronicznych.
Więcej o zużytych bateriach i akumulatorach, z prawnego punktu widzenia, można znaleźć na stronie Głównego Inspektoratu Ochrony środowiska.
Substancje chemiczne
Związki chemiczne, szkodliwe dla organizmów żywych oraz wywierające negatywny wpływ na środowisko zawarte są w większości z odpadów wymienionych na powyższej liście.
W Unii Europejskiej, w tym w Polsce, producenci, importerzy i dalsi użytkownicy, przed wprowadzeniem produktu do obrotu zobowiązani są oznaczyć obecność niebezpiecznych związków chemicznych za pomocą piktogramów*. Piktogramy symbolizują zarówno zagrożenia dla zdrowia, środowiska, jak i zagrożenia fizyczne. Obecność tego typu oznaczeń na produktach odpadowych zobowiązuje użytkowników do postępowania z nimi w specjalny sposób. Zabronione jest umieszczanie ich razem z innymi odpadami, a jedynie w pojemnikach do tego przeznaczonych. Utylizacja chemicznych odpadów niebezpiecznych prowadzona jest przez specjalistyczne przedsiębiorstwa, w warunkach pozwalających na ich bezpiecznie unieszkodliwienie.
*wg. systemu GHS, tj. Globalnie Zharmonizowanego Systemu Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów
Przeterminowane i niewykorzystane leki
Przeterminowanych oraz nie wykorzystanych leków, niezależnie czy są to antybiotyki, maści czy syrop na kaszel, nie wolno traktować tak samo, jak innych odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Klasyfikowane są jako odpady medyczne, a tym samym odpady niebezpieczne, w związku z czym mogą być deponowane jedynie w specjalnych pojemnikach, umieszczanych prze Komunalny Związek Gmin w aptekach na terenie Gmin Członkowskich.
Zagrożenia wynikające z pozbywania się leków w sposób niewłaściwy, tj. razem z odpadami komunalnymi lub w kanalizacji, jest ogromne. Obecne w nich substancje aktywne biologicznie nie są usuwane na drodze oczyszczania ścieków, natomiast po znalezieniu się na składowisku odpadów, wraz z odciekami, trafiają do wód i gleby. Skutki tych działań są widoczne w postaci skażeń, zatruć oraz zmniejszonej skuteczności antybiotyków w związku z nabyciem na nie odporności przez mikroorganizmy, w przypadku pozostałych leków – zaburzenie równowagi środowiskowej.
Na opakowaniach leków nie umieszcza się oznaczeń wskazujących na sposób postępowania po upłynięciu terminu ważności lub nie wykorzystaniu, a jedynie informację zalecającą postępowanie zgodnie z lokalnym prawem.
Więcej o odpadach niebezpiecznych przeczytają Państwo na stronie Ministerstwa Środowiska, oraz w podstawach prawnych w Dzienniku Urzędowym – ustawa o odpadach i katalog odpadów.